Rozmowa ze Stefanią KASPRZYK, prezes Zarządu PSE-Operator S.A.

Polski system elektroenergetyczny stał się częścią zachodnioeuropejskiej połączonej sieci elektroenergetycznej blisko 10 lat przed uzyskaniem przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej

Tak, synchroniczne połączenie polskiego systemu elektroenergetycznego z europejskim nastąpiło już w październiku 1995 roku. Polski system stał się wówczas częścią połączonych równolegle, pracujących synchronicznie systemów Unii ds. Koordynacji Przesyłu Energii Elektrycznej - UCTE (Union for the Coordination of Transmission of Electricity).

Co nam to daje, poza prestiżem?

Przede wszystkim wzrost bezpieczeństwa. Praca w ramach dużego połączonego systemu europejskiego, dysponującego łączną mocą blisko 600 GW (gigawatów), to nie tylko wielkie udogodnienie dla każdego z uczestników rynku energii elektrycznej, ale przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa prowadzenia systemu w stanach awaryjnych. Połączony system elektroenergetyczny poprawia warunki niezawodnej pracy systemu, w którym operatorzy systemów przesyłowych gwarantują uczestnikom rynku wzajemny dostęp do rynku energii elektrycznej. Korzyści z pracy synchronicznej to znaczące udogodnienia w eksporcie i imporcie energii elektrycznej, co umożliwia wykorzystywanie do maksimum krajowych mocy produkcyjnych, a także otrzymywanie pomocy w przypadku awarii w polskim systemie elektroenergetycznym.

To założenia teoretyczne czy sprawdzona praktyka?

Przez przeszło 50 lat swego istnienia UCTE koordynowało w kontynentalnej części Europy bezpieczne i zgodne ze standardami prowadzenie sieci najwyższych napięć synchronicznie pracujących systemów, wydając kolejne zasady techniczne i rekomendacje, które nie miały jednak prawnego umocowania. W ciągu ostatnich lat otoczenie, w którym funkcjonują operatorzy systemów przesyłowych, uległo zasadniczym zmianom w wyniku rozpoczętego procesu uwalniania rynku energii elektrycznej w skali europejskiej na podstawie przyjętego w czerwcu 2003 r. pakietu liberalizacyjnego Komisji Europejskiej. Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 2003/54/EC kraje członkowskie UE zostały zobowiązane do utworzenia w strukturze organizacyjnej swoich sektorów elektroenergetycznych niezależnych operatorów systemów przesyłowych. W rezultacie obecnie UCTE obejmuje systemy elektroenergetyczne 22 krajów, zarządzane przez 33 operatorów systemów przesyłowych. W tak wielkiej rodzinie operatorów, przy większym stopniu współpracy - nasze bezpieczeństwo rośnie, podobnie zresztą jak wszystkich państw, których operatorzy są członkami UCTE.

Na czym to polega? Na wzajemnych zobowiązaniach do świadczenia sobie pomocy?

Tak. Ekstremalne warunki pogodowe, jak również nieplanowe przepływy mocy są głównymi przyczynami zagrożeń, które mogą prowadzić do sytuacji awaryjnych. Narzędziem ułatwiającym działania podejmowane w takich sytuacjach są umowy regulujące zasady wzajemnej pomocy. PSE-Operator S.A. podpisał w czerwcu 2005 r. pierwszą taką umowę z operatorem czeskim CEPS, a kolejne umowy z operatorami z sąsiednich systemów są w trakcie negocjacji. Umowa reguluje zasady udzielania pomocy w sytuacjach awaryjnych, w których dotknięty awarią operator, po wyczerpaniu wszelkich środków dostępnych w jego systemie elektroenergetycznym, nie jest w stanie samodzielnie usunąć awarii. Stanowi ona również narzędzie promowania wzajemnej solidarności pomiędzy operatorami w procesie wypełniania ich obowiązków, umożliwiające operatorom wzajemną wymianę energii elektrycznej, pomiędzy ich obszarami regulacyjnymi, zarówno w celu zapobiegania awariom, jak i ich usuwania, na jasno określonych warunkach finansowych.

W roku 2003 w kilku europejskich systemach elektroenergetycznych doszło do dużych awarii systemowych znanych powszechnie pod nazwą black-outów. Z pewnością miało to wpływ na współpracę operatorów w skali europejskiej.

Celem przemian w europejskim sektorze elektroenergetycznym jest oczywiście liberalizacja rynku, ale jest to możliwe tylko w bezpiecznym systemie. W ostatnim okresie operatorzy systemów przesyłowych stanęli przed kolejnym wyzwaniem, jakim okazał się rozwój generacji wiatrowej. Wynikające z podpisania protokołu z Kioto zobowiązanie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych spowodowało wspieranie przez Unię Europejską rozwoju generacji ze źródeł odnawialnych, w tym generacji wiatrowej. Gwałtowny rozwój generacji wiatrowej ma miejsce zwłaszcza w Niemczech, gdzie moc zainstalowana w źródłach wiatrowych osiągnęła w końcu 2005 r. 18,5 GW wobec 34 GW całkowitej mocy zainstalowanej w polskim systemie elektroenergetycznym. Gwałtowny wzrost transakcji handlowych i zjawisko coraz częściej występujących nieplanowych dużych przepływów mocy doprowadziły do konieczności zrewidowania przez UCTE wielu formalnych wymagań dotyczących zasad bezpiecznego prowadzenia ruchu połączonych systemów elektroenergetycznych. W sieciach przesyłowych, tak jak w ruchu drogowym, obowiązuje kodeks postępowania (zwany najczęściej instrukcją ruchu i eksploatacji sieci), który określa: co można, kiedy, w jaki sposób, za czyją zgodą, w jakiej kolejności itp. Kodeksy te nie zostały dotychczas zharmonizowane na szczeblu europejskim - trzeba je zunifikować.

Jak? Przecież powszechnie wiadomo, że uzgadnianie stanowisk na szczeblu europejskim nie jest łatwe.

Elektroenergetykom widać przychodzi to łatwiej, choć oczywiście różnice interesów występują. UCTE w ramach tzw. Forum Florenckiego podjęło dialog z Komisją Europejską i Radą Regulatorów, uzyskując aprobatę dla przygotowania Księgi Instrukcji Operacyjnych (Operation Handbook) i aktualnie finalizuje proces zatwierdzania kolejnych instrukcji. 1 lipca 2005 roku weszła w życie podpisana przez 33 operatorów Wielostronna Umowa Operatorska (MLA), zaostrzająca wymagania bezpieczeństwa pracy połączonych systemów pierwszym w historii UCTE prawnym umocowaniem zatwierdzonych instrukcji pracy połączonych systemów. W styczniu bieżącego roku przyjęta natomiast została dyrektywa dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Państwa członkowskie mają dwa lata na wdrożenie jej do krajowych systemów prawnych.

Czy będzie to możliwe w tak krótkim czasie?

Jestem przekonana, że PSE-Operator S.A. jest dobrze przygotowany do współpracy nad nowymi regulacjami prawnymi, które muszą w tym czasie być wprowadzone do polskiego prawa. Uczestniczymy w przygotowywaniu i opiniowaniu unijnych regulacji prawnych. Dzięki temu z wyprzedzeniem rozpoczynamy stosowne prace przygotowawcze. Najlepszym przykładem jest realizacja Dyrektywy 2003/54/WE, która wprowadziła obowiązek prawnego, organizacyjnego i zarządczego wydzielenia operatora systemu przesyłowego. Już na rok przed uchwaleniem (w kwietniu 2005) nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, sankcjonującej postanowienia dyrektywy, Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA dokonały takiego wydzielenia i od 1 lipca 2004 r. PSE-Operator S.A. rozpoczął działalność zgodnie z wymogami regulacji prawnych Unii Europejskiej, zapewniając wszystkim podmiotom przyłączonym lub korzystającym z elektroenergetycznej sieci przesyłowej warunki obiektywnego, przejrzystego i równego traktowania. Również od 1 lipca 2004 r. PSE-Operator S.A. uczestniczy w mechanizmie rozliczeń międzyoperatorskich CBT (ang. Cross-Border Tariffication) opracowanym przez ETSO i zaakceptowanym przez Komisję Europejską do czasu przyjęcia mechanizmu docelowego. ETSO zostało utworzone, aby odpowiedzieć na oczekiwanie zharmonizowania zasad dostępu i wykorzystywania technicznej infrastruktury przesyłowej dla celu rozwoju rynku energii elektrycznej na całym obszarze UE oraz Szwajcarii i Norwegii. Jesteśmy członkiem tej organizacji i w ramach jej działalności uczestniczymy w pracach zespołów: bilansowania systemu, bezpieczeństwa dostaw, dostępu do sieci i elektronicznej wymiany handlu transgranicznego, odnawialnych źródeł, taryf i benchmarkingu.

Uczestnicy rynku oceniają, że cała operacja wydzielenia operatora systemu przesyłowego odbyła się sprawnie.

Cała Grupa Kapitałowa PSE cieszy się z takiej oceny. W pierwszym okresie działalności otrzymaliśmy wsparcie od szeregu spółek Grupy Kapitałowej PSE, co umożliwiło nam łatwiejsze usamodzielnianie się i osiąganie dobrych wyników.

Które z sukcesów firmy uważa pani za najważniejsze?

Najważniejsze, że cały proces wydzielania operatora, aczkolwiek złożony, nie spowodował utrudnień dla uczestników rynku. Nawet w ekstremalnych warunkach pogodowych obecnej zimy - uniknęliśmy poważniejszych awarii. Najwyższe od 1989 r. zapotrzebowanie na energię było zaspokojone i to praktycznie bez ograniczeń w eksporcie, a nawet udzielona została pomoc awaryjna w postaci dostaw do Czech i na Słowację, gdzie wystąpiły trudności.

Wpisujemy się w budowę regionalnego rynku energii elektrycznej. Rok 2005 przyniósł zasadniczy rozwój współpracy regionalnej. Polski rynek energii elektrycznej jest zgodnie z koncepcją Komisji Europejskiej częścią rynku Europy Centralnej i Wschodniej, w skład którego wchodzą rynki Czech, Węgier, Słowacji, Austrii, Słowenii i część rynku niemieckiego. PSE-Operator S.A. wykorzystał wcześniej utworzoną z naszej inicjatywy w celach monitorowania zagrożeń pracy systemu elektroenergetycznego platformę współpracy w niemal identycznej grupie operatorów i już w 2004 r. przygotował wspólnie z jednym z operatorów niemieckich i operatorem czeskim mechanizm skoordynowanego zarządzania ograniczeniami przesyłowymi w wymianie transgranicznej w postaci aukcyjnego systemu udostępniania zdolności przesyłowych uczestnikom rynku. System ten w postaci aukcji rocznych, miesięcznych i dobowych obowiązywał w roku 2005.

Wypracowane w ciągu 2005 r. we współpracy z regulatorami rozwiązania udostępniania transgranicznych zdolności przesyłowych w regionie stały się podstawą zatwierdzonego w listopadzie 2005 r. przez 5 regulatorów regionu Europy Centralnej i Wschodniej systemu aukcyjnego na udostępnianie zdolności przesyłowych na 2006 r. W systemie tym wspólnie z polskim operatorem uczestniczą dwaj operatorzy niemieccy oraz operator czeski i słowacki. Wdrożenie w 2006 r. systemu aukcyjnego z udziałem 5 spośród 8 operatorów regionu jest znaczącym krokiem w rozwoju rynku regionalnego. W dotychczasowych i ustalonych na bieżący rok pracach nad budową regionalnego rynku energii PSE-Operator S.A. współpracuje ściśle z Urzędem Regulacji Energetyki.

Spółka osiąga bardzo dobre wyniki ekonomiczne i spłaciwszy przed czasem kredyty zaciągnięte na początku procesu restrukturyzacji - stała się firmą w pełni pokrywającą swoje wydatki z uzyskiwanych przychodów.

A najważniejsze dla przyszłości?

Głównie fakt, że obok działalności bieżącej PSE-Operator S.A. wiele miejsca poświęcił pracom mającym gwarantować sprawność funkcjonowania i rozwój krajowej sieci przesyłowej w przyszłości. Odzwierciedleniem tego jest pełna realizacja planu remontów, a także - co warte podkreślenia, znacznie większego aniżeli w latach poprzednich planu inwestycji. W roku 2005 zakończono prace inwestycyjne o wartości 506 milionów złotych, co stanowi wzrost o 46% w stosunku do roku poprzedniego. Kolejnym krokiem mającym usprawnić współpracę na rynku energii elektrycznej, a przede wszystkim zwiększyć bezpieczeństwo funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego - było opracowanie nowej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej, zawierającej m.in. standardy MLA. Opracowana została nowa Taryfa dla energii elektrycznej. Oba te dokumenty zostały zatwierdzone do stosowania przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a wyrazem wysokiej oceny funkcjonowania PSE-Operator S.A. jest ponowne wyznaczenie naszej spółki przez Prezesa URE decyzją z dnia 26 stycznia 2006 roku na operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej do 31 grudnia 2007 r.

Ponadto: zaawansowane są prace nad bardzo nowoczesnym systemem technologicznym dla nowej siedziby w Bielawie, opracowano i wdrożono kompleksowy system zarządzania ryzykiem w spółce, gruntownie przebudowano i unowocześniono stronę internetową, stanowiącą ważny kanał wymiany informacji z klientami oraz rozpoczęto rozbudowę stron intranetowych.

Główne zadania przed Operatorem w tym roku?

Dobre przygotowanie się do uskarbowienia Operatora zgodnie z programem przemian w sektorze elektroenergetycznym, to znaczy do przejęcia - wymaganego ustawą - naszych akcji przez Skarb Państwa. Wiąże się to z renegocjacją wielu umów, zmianami w strukturze firmy, być może nawet z przekształceniem jej w grupę kapitałową grupującą spółki eksploatacyjne. Równie ważny jest nadzór nad ukończeniem budowy nowej, spełniającej europejskie wymogi bezpieczeństwa siedziby oraz logistyczne przygotowanie przeprowadzki krajowego centrum zarządzania systemem elektroenergetycznym. Prowadzimy zaawansowane przygotowania w tym zakresie. Bardzo ważne jest również kontynuowanie udziału w budowie regionalnego rynku energii elektrycznej.

Dziękuję za rozmowę.

GS

Energia - Środowisko - Infrastruktura
Dodatek do RZECZPOSPOLITEJ.
21 marca 2006 r.