Podstawowym narzędziem bilansowania systemu są mechanizmy rynkowe, czyli dokonywany przez uczestników rynku zakup i sprzedaż energii elektrycznej na rynku hurtowym. Import energii do Polski jest bezpośrednio uzależniony od warunków rynkowych i wsparcie krajowego bilansu mocy przez import ma miejsce wyłącznie wtedy, gdy energia z importu jest oferowana po niższej cenie niż energia krajowa. Na zaingerowanym europejskim rynku energii elektrycznej poziomy wymiany handlowej między poszczególnymi krajami wynikają w sposób automatyczny z relacji cen między nimi, ustalanych w ramach prowadzonych przez giełdy energii procesów rynku dnia następnego (market coupling) lub rynku dnia bieżącego (XBID). W przypadku, gdy w wyniku działania opisanych wyżej mechanizmów rynkowych Operator identyfikuje brak wymaganego poziomu rezerwy mocy w systemie, jest on jest zobowiązany podjąć wszelkie możliwe działania dla jej odtworzenia.
Działania podejmowane przez Operatora w przypadku niewystarczającej nadwyżki mocy:
- Przywołanie dostępnych jednostek wytwórczych do pracy przez wydanie polecenia uruchomienia dostępnych i sprawnych technicznie jednostek wytwórczych, z puli jednostek dysponowanych przez operatora.
- Zmiana terminów prac remontowych dotyczących elementów sieci i jednostek wytwórczych – w przypadku gdy jest taka możliwość, Operator uzgadnia z operatorami jednostek wytwórczych przesunięcia planowych remontów jednostek.
- Skorzystanie z elektrowni szczytowo-pompowych – rodzaj elektrowni wodnych, zdolny do przepompowania wody do wyżej położonego zbiornika a następnie jej zrzutu do niżej położonego zbiornika wytwarzając w ten sposób energię elektryczną. Praca takich elektrowni jest analogiczna do pracy magazynów energii, pozwalając na zmagazynowanie nadmiaru energii w chwilach jej nadpodaży i wykorzystaniu jej w momentach zmniejszonej podaży.
- Skorzystanie z usługi „praca w przeciążeniu” – skorzystanie z możliwości dodatkowego dociążenia tych jednostek wytwórczych, które są w stanie zwiększyć poziom wytwarzanej mocy ponad moc znamionową. Dotyczy wybranych jednostek i jest ograniczone w czasie;
- Skorzystanie z usług Generacji Wymuszonej – skorzystanie z możliwości zwiększenia poziomu generacji mocy przez elektrociepłownie (możliwe w określonych warunkach);
- Skorzystanie z usługi zarządzania popytem – odbiorcy gotowi do obniżenia swojego zapotrzebowania składają odpowiednie oferty redukcji mocy na rynek bilansujący;
- Ogłoszenie okresu przywołania na rynku mocy – w przypadku ryzyka niedotrzymania wymaganej nadwyżki mocy, ogłaszany jest tzw. okres przywołania. W takiej sytuacji posiadacze kontraktów mocowych są zobowiązani dostarczyć zakontraktowaną moc do systemu i przedstawić ją do dyspozycji Operatora, składając odpowiednie plany pracy lub oferty bilansujące;
- Zakup interwencyjny mocy za granicą w ramach międzyoperatorskiej pomocy awaryjnej – w sytuacji zaistnienia takiej potrzeby Operator może zwrócić się o wsparcie do swojego odpowiednika z innego kraju. Dotyczy to podstawowo pomocy udzielanej na bieżąco, tzn. brak jest strukturalnej możliwości skorzystania z pomocy awaryjnej do celów bilansowych z wyprzedzeniem dobowym lub dłuższym.
W przypadku gdy opisane powyżej działania nie umożliwią zbilansowania systemu poprzez zapewnienie pokrycia zapotrzebowania odbiorców na energię elektryczną przy uwzględnieniu wymaganego poziomu rezerw mocy, Operator jest zobowiązany do przeciwdziałania zagrożeniu bezpieczeństwa pracy KSE poprzez zbilansowanie systemu za pomocą działań nadzwyczajnych przewidzianych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, tj. dokonując ingerencji w zapotrzebowanie odbiorców:
- Wprowadzenie ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, czyli ogłoszenie tzw. „stopni zasilania”. Podmioty zobowiązane do redukcji poboru energii oraz wymagana skala redukcji zawarta jest w aktualizowanym corocznie „Planie wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej” zatwierdzanym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Operator ma możliwość ogłoszenia takich ograniczeń na okres nie dłuższy niż 72 godziny, a ich dłuższe obowiązywanie wymaga rozporządzenia Rady Ministrów. Ograniczenia w postaci „stopni zasilania” dotyczą dużych odbiorców, których moc umowna wynosi powyżej 300 kW. Więcej na ten temat można przeczytać w najczęściej zadawanych pytaniach.
- Zmniejszenie zapotrzebowanie przez awaryjne wyłączenia odbiorców, w trybie planowym w sposób rotacyjny lub w trybie awaryjnym w reakcji na bieżącą sytuację w systemie. Wyłączenia odbiorców we wskazanych trybach są realizowane przez Operatora (zleca ich uruchomienie) przy współpracy z operatorami systemów dystrybucyjnych (fizycznie realizują wyłączenia odbiorców).
ŚRODKI, KTÓRYMI DYSPONUJE OPERATOR