Należy przede wszystkim wskazać, że stosowanie się przez wytwórców do poleceń operatorów systemu elektroenergetycznego jest warunkiem koniecznym bezpiecznej pracy całego Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE). Poprzez oddziaływanie na poziom wytwarzanej energii elektrycznej w KSE lub poszczególnych jego lokalizacjach, utrzymywane są bowiem dopuszczalne parametry pracy KSE, takie jak częstotliwość, przepływy mocy czynnej liniami, poziomy napięć w sieci oraz inne wielkości mające wpływ na stabilność pracy KSE. Niedotrzymanie dyscypliny ruchowej przez wytwórców może skutkować naruszeniem tych parametrów i w konsekwencji tego doprowadzić do awarii systemowej o lokalnym (obszar Polski), systemowym (Polska) lub międzysystemowym (obszar Europy) charakterze, której skutkiem będzie okresowy brak napięcia w sieci (tzw. blackout).

Wykonywanie przez wytwórców poleceń wydawanych przez operatorów systemu elektroenergetycznego ma więc podstawowe znaczenie dla bezpieczeństwa pracy KSE, a tym samym możliwości korzystania z KSE przez jego użytkowników, w tym także wytwórców wykonujących przedmiotowe polecenia. Z tego powodu realizacja poleceń operatorów systemu elektroenergetycznego jest objęta sankcjami w postaci kar pieniężnych, które może nakładać Prezes Urzędu Regulacji Energetyki („Prezesa URE”) na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2024 r. poz. 266, dalej jako: „Prawo energetyczne”), a także konsekwencjami w relacji między wytwórcą oraz operatorem systemu elektroenergetycznego, do sieci którego wytwórca jest przyłączony.

Odnosząc się do konkretnych przepisów w tym zakresie należy przede wszystkim wskazać niżej wymienione.

Zgodnie z art. 9j ust. 1 pkt 4 Prawa energetycznego, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w źródłach przyłączonych do sieci – w tym instalacjach odnawialnego źródła energii PV/FW – jest zobowiązane do współpracy z operatorem systemu elektroenergetycznego, do którego sieci źródło jest przyłączone, w szczególności do wykonywania jego poleceń, na zasadach i warunkach określonych w Prawie energetycznym, rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. poz. 819 z późn. zm.), instrukcji, o której mowa w art. 9g ust. 1 Prawa energetycznego (odpowiednio w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej – IRiESP, opracowanej przez OSP, oraz Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej – IRiESD, opracowanych przez OSD) oraz umowie zawartej z operatorem systemu elektroenergetycznego. Naruszenie powyższych obowiązków podlega karze pieniężnej wymierzanej przez Prezesa URE na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 27 Prawa energetycznego.

Na podstawie postanowień IRiESP – Warunki korzystania, prowadzenia ruchu, eksploatacji i planowania rozwoju sieci (odpowiednio: pkt 2.2.3.3.4.1./ pkt 2.2.3.3.3.2.4), OSP ma prawo wydać PV/FW polecenie zmiany generacji mocy czynnej oraz zmiany generacji mocy biernej, w pełnym zakresie dopuszczalnych obciążeń, łącznie z całkowitym wyłączeniem PV/FW. Niezastosowanie się przez wytwórcę do takiego polecenia może być uznane jako niestosowanie się do IRIESP, co podlega karze pieniężnej nakładanej przez Prezesa URE na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 19 Prawa energetycznego. W zakresie analogicznych postanowień zawartych w IRiESD, niezastosowanie się do takiego polecenia przez wytwórcę wytwarzającego energię elektryczną w PV/FW przyłączonej do sieci dystrybucyjnej, może podlegać karze pieniężnej nakładanej przez Prezesa URE na podstawie przywołanego art. 56 ust. 1 pkt 19 Prawa energetycznego.

Niezależnie od wskazanych powyżej podstaw odpowiedzialności administracyjnej wytwórcy wytwarzającego energię elektryczną w PV/FW niestosującego się do poleceń operatora systemu elektroenergetycznego, należy wskazać, że zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 27a Prawa energetycznego, karze pieniężnej wymierzanej przez Prezesa URE podlega ten, kto nie stosuje się do poleceń, o których mowa w art. 9c ust. 7a lub 7b Prawa energetycznego (polecenia redysponowania nierynkowego). Polecenia wydawane odpowiednio przez OSP lub OSD dotyczą wyłączenia jednostki wytwórczej wykorzystującej energię wiatru lub słońca lub zmniejszenia mocy wytwarzanej przez tę jednostkę wytwórczą, i są wydawane w celu równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię lub zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej.

Jednocześnie, w przypadku przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję, art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego przewiduje możliwość nałożenia przez Prezesa URE kary pieniężnej za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z koncesji. Przepis ten może stanowić podstawę odpowiedzialności administracyjnej wytwórcy wytwarzającego energię elektryczną w PV/FW niestosującego się do poleceń operatora systemu elektroenergetycznego wydawanych w związku z prowadzeniem ruchu właściwej sieci elektroenergetycznej.

Operator systemu elektroenergetycznego ma prawo poinformować Prezesa URE o nierealizowaniu przez wytwórcę poleceń mających podstawę w obowiązujących przepisach prawa oraz odpowiednio w IRiESP albo IRiESD, a także może zastosować środki przewidziane w łączących strony umowach regulujących świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji, w których to umowach użytkownicy systemu zobowiązani są do przestrzegania m.in. postanowień obowiązujących ich odpowiednio IRiESP albo IRiESD, nie wyłączają zastrzeżonego na rzecz operatora prawa wypowiedzenia umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji.

Zgodnie z art. 56 ust. 3 pkt 2 Prawa energetycznego, wysokość kary pieniężnej nałożonej przez Prezesa URE może wynieść od 2000 zł do 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Niezależnie od kary pieniężnej określonej w art. 56 ust. 1-4 Prawa energetycznego Prezes URE może nałożyć karę pieniężną na kierownika przedsiębiorstwa energetycznego, z tym że kara ta może być wymierzona w kwocie nie większej niż 300% jego miesięcznego wynagrodzenia.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia OSP zastrzega, że każdy uczestnik obrotu gospodarczego interpretuje i stosuje przepisy prawa na własne ryzyko, zaś PSE S.A. nie świadczą usług doradztwa prawnego.